Gwarancja na oprogramowanie w IT

Gwarancja na oprogramowanie to zagadnienie w IT, które zyskuje coraz większe znaczenie w praktyce kontraktowej związanej z dostarczaniem i wdrażaniem złożonych rozwiązań IT. Gwarancja, jako instytucja prawa cywilnego, wywodzi się z przepisów Kodeksu cywilnego. Jej zastosowanie w realiach projektów informatycznych rodzi szereg wątpliwości zarówno praktycznych, jak i teoretycznych. Oprogramowanie – jako dobro niematerialne – nie wpisuje się w tradycyjne rozumienie i rozbieżności w postrzeganiu towarów lub usług, a jego specyfika wymaga precyzyjnego uregulowania zasad odpowiedzialności wykonawcy.

Artykuł 577 § 1 Kodeksu cywilnego definiuje gwarancję jako dobrowolne zobowiązanie gwaranta, na mocy którego oświadcza on, że rzecz sprzedana (dzieło, w ramach umowy o stworzenie oprogramowania) będzie wolna od wad przez określony czas. W praktyce oznacza to, że Wykonawca może zobowiązać się do zapewnienia, że dostarczone rozwiązanie informatyczne będzie działać zgodnie z uzgodnioną specyfikacją, a ponadto zobowiązuje się do bezpłatnego usunięcia wszelkich ujawnionych wad w określonym terminie. Gwarancja jest dobrowolnym zobowiązaniem umownym; jej treść i zakres są swobodnie modyfikowane przez strony, w przeciwieństwie do odpowiedzialności ustawowej, która jest obligatoryjna w stosunkach konsumenckich.

Kiedy mowa o projektach IT, szczególnie realizowanych w modelu waterfall lub z elementami wdrożenia systemów dedykowanych, gwarancja często traktowana jest jako instrument zarządzania ryzykiem po stronie zamawiającego. W praktyce najczęściej przyjmuje ona formę okresu wsparcia powdrożeniowego, w ramach którego wykonawca zobowiązuje się do naprawy błędów ujawnionych w działaniu systemu. Błędy te zazwyczaj klasyfikowane są według ich wpływu na funkcjonowanie systemu, np. błąd krytyczny (uniemożliwiający korzystanie z oprogramowania), błąd istotny lub błąd drobny. W zależności od klasy błędu wykonawca ma określony czas na jego usunięcie. Może to być np. 4 godziny robocze dla błędu krytycznego, 2 dni robocze dla błędu istotnego, itp.

Zakres gwarancji jest jej ważnym elementem. Umowy powinny jednoznacznie wskazywać, co podlega gwarancji – czy tylko kod źródłowy, czy również komponenty zewnętrzne (np. biblioteki open source), konfiguracja systemu, integracje z innymi systemami czy dokumentacja użytkownika. Częstym błędem jest przyjmowanie zbyt ogólnego sformułowania, że „oprogramowanie działa zgodnie z dokumentacją”. W przypadku sporu może to prowadzić do trudności dowodowych. Kluczowe jest zatem precyzyjne określenie parametrów jakościowych i funkcjonalnych, których spełnienie wykonawca gwarantuje.

Nie mniej istotne jest rozróżnienie pomiędzy gwarancją a rękojmią. O ile gwarancja ma charakter dobrowolny, to rękojmia jest instytucją ustawową, regulowaną przepisami art. 556 i n. k.c. i w relacjach między przedsiębiorcami może być ograniczana lub wyłączana. W praktyce strony często decydują się na całkowite wyłączenie rękojmi i oparcie odpowiedzialności wykonawcy wyłącznie na gwarancji. Jest to dopuszczalne, przy czym wymaga wyraźnego i jednoznacznego zapisu w umowie. W przeciwnym razie zamawiający może dochodzić roszczeń z tytułu rękojmi, nawet jeśli wykonawca udzielił gwarancji.

Z punktu widzenia interesów zamawiającego ważne jest także odpowiednie uregulowanie procedury zgłaszania wad objętych gwarancją. Umowa powinna określać, w jaki sposób i w jakim czasie należy zgłaszać błędy, a także przewidywać mechanizmy eskalacyjne na wypadek braku reakcji wykonawcy. Coraz częściej stosuje się również zapisy o karach umownych za przekroczenie terminów usunięcia błędów, co ma na celu zdyscyplinowanie wykonawcy i zapewnienie ciągłości działania systemu.

Warto też podkreślić, że gwarancja nie powinna być utożsamiana z usługami serwisowymi (tzw. maintenance). Gwarancja dotyczy odpowiedzialności za wady istniejące w momencie odbioru oprogramowania lub ujawnione w okresie gwarancyjnym, natomiast umowa serwisowa obejmuje bieżące utrzymanie, rozwój i aktualizacje systemu. W praktyce często oba świadczenia występują równolegle, ale powinny być odrębnie uregulowane – zarówno pod względem zakresu, jak i wynagrodzenia.

Podsumowując, gwarancja na oprogramowanie w IT to kluczowy instrument ochrony interesów zamawiającego, ale tylko pod warunkiem jej właściwego ukształtowania w umowie. Powinna być precyzyjna, zawierać jasne definicje błędów, określać czasy reakcji, zakres gwarantowanego wsparcia i zasady zgłaszania roszczeń. Dobrze skonstruowana gwarancja stanowi fundament bezpieczeństwa projektów informatycznych, zwłaszcza w kontekście rosnącej złożoności systemów i ich krytycznego znaczenia dla działalności przedsiębiorstw.

Paweł Janicki

Radca prawny IP LL.M.